Ταξίδι στην Αθήνα (Β΄)

Η χθεσινή συνεργασία μου στο ΕΘΝΟΣ, στην στήλη Αντι-θέσεις (κάθε δεύτερο Σάββατο)

Στις προηγούμενες «Αντι-θέσεις» αναφέρθηκα στο άγνωστο βιβλίο του Ιταλού συγγραφέα Τζούλιο Καπρίν «Ευρωπαϊκός Επίλογος» (1941). Εντυπώσεις από πρωτεύουσες της Ευρώπης. Κάπου στα μέσα του '30, ο συγγραφέας ταξίδεψε και στην Αθήνα: «[...] Επτακόσιες χιλιάδες ψυχές. Το 1945 θα εορτάσει την εκατονταετηρίδα της. Παλιά δεν ήταν παρά η προεξοχή ενός βράχου με λίγες δωρικές κολόνες, η Ακρόπολη. Κάτω, ένα τρισάθλιο χωριό με δύο χιλιάδες κατοίκους, Αρβανίτες. Στον Πειραιά, που ονομαζόταν Πόρτο Λεόνε, οι κάτοικοι γύρω στα 1820 ήταν δύο: ένας Τούρκος τελώνης και ένας Eλληνας καλόγερος [...] Η επανάσταση που τη χαρακτήριζε ο ενθουσιασμός ενός ρομαντικού χριστιανικού πολέμου έγινε στην Πελοπόννησο, όχι εδώ. Ακόμα και μετά τη Ναυμαχία του Ναυαρίνου στην Ακρόπολη στρατοπέδευαν μια χούφτα Τούρκοι και οι ελευθερωτές πατριώτες δίσταζαν να ανακηρύξουν πρωτεύουσα ένα αρβανίτικο χωριό».

Η εικόνα μιας γέννησης κυριολεκτικά από το τίποτε. «Το 1835 η Αθήνα είχε δέκα χιλιάδες κατοίκους. Οι δρόμοι ήταν σαν σκονισμένες πίστες που φτεροκοπούσαν οι κότες [...] Λίγο αργότερα οι Αθηναίοι έγιναν είκοσι τέσσερις χιλιάδες. Τους εξολόθρευε η χολέρα. Παρά τους αρχιτέκτονες που κουβάλησε ο Οθων, η πρωτεύουσα αναπτυσσόταν χωρίς σχέδιο, γύρω από ταπεινά σπιτάκια, μικρομάγαζα και αποθήκες [...] Η ιδεατή πρωτεύουσα των Ελλήνων και της «Μεγάλης Ιδέας» ήταν η Κωνσταντινούπολη [...] Οι νέοι Δανοί βασιλείς βρήκαν μια πόλη σαράντα πέντε χιλιάδων. Φυτεύτηκαν κάποια δέντρα στην ξερή γη. Η Αθήνα απέκτησε δημόσια κτίρια, επαύλεις, μουσεία. Από τον Παρθενώνα τη βλέπεις, στο χρώμα της κόκκινης ώχρας, να φτάνει μέχρι τη θάλασσα [...]». Και μετά, σελίδες επικαιρότητας. Το οικονομικό πρόβλημα, η προσφυγική παρουσία, η συγκατοίκηση με τον παλιό πληθυσμό και η έλλειψη χωροταξικού σχεδίου: «Μια μεγάλη μεσογειακή πόλη, όπου η Ανατολή υπερίσχυσε της αυστηρής Δύσης».

Στα χρόνια του Μεσοπολέμου ο Ιταλός εκδότης Εϊνάουντι, σε κάποιο συνέδριο, υποστήριξε ότι στη χώρα του η κουλτούρα και η κατά κεφαλήν ανάγνωση υστερούν της λοιπής Ευρώπης, εξαιτίας της ηλιοφάνειας και του κλίματος, που κρατούν τους ανθρώπους στους δρόμους.

Με τον ίδιο τρόπο ερμηνεύει ο Καπρίν την αισιόδοξη αμεριμνησία που συνάντησε στην Ελλάδα. Μακαρίζει τη χώρα με καλοπροαίρετο χιούμορ. Αυτά που λέει είναι αναγνωρίσιμα: «Ευλογημένη ανεμελιά των τόπων που διαθέτουν πολύν ήλιο και αρκετή μοιρολατρία. Οι κάτοικοι εδώ ανησυχούν λιγότερο απ' ό,τι στην προηγμένη Ευρώπη.

Οι συμφορές υπομένονται ευκολότερα. Αλλωστε, είναι δυνατόν μ' αυτό τον ήλιο που ψήνει να μείνουν παγωμένες οι πιστώσεις στα χρηματοκιβώτια των εύπορων χωρών;».

*Ποιητής, εκδότης του περιοδικού «Το Δέντρο»