Η δεκαπενθήμερη συνεργασία μου στο ΕΘΝΟΣ του Σαββάτου

Μια Δανή στην αυλή του Οθωνα [3]

Το ημερολόγιο της Χριστιάνας Λιτ, συζύγου του προτεστάντη ιερέα στην Αθήνα (1839-1852), είναι μια πολύτιμη μαρτυρία για την εποχή που θεμελιωνόταν η νεότερη Ελλάδα. Φτάσαμε στο πιο κρίσιμο σημείο της αναγνώσεως, το 1843: «Ολο και περισσότερα σύννεφα μαζεύονταν. Ο γερμανικός στρατός που θα υποστήριζε τον μονάρχη είχε διαλυθεί κι είχαν γυρίσει όλοι στην πατρίδα τους. Η καταστροφή που θα ανέτρεπε τα πάντα πλησίαζε. Η δυσαρέσκεια μεγάλωνε». Οταν ο βασιλιάς έστειλε τον υπασπιστή του στον υπουργό των στρατιωτικών και ζήτησε να μεταφερθούν κανόνια στο παλάτι ο υπουργός αρνήθηκε. Ηδη, χιλιάδες γέμιζαν την πλατεία φωνάζοντας «Ζήτω το Σύνταγμα». Ο Οθων έπρεπε να υπογράψει ή να παραιτηθεί.

Η αξία των απομνημονευμάτων δεν είναι τόσο οι πληροφορίες, όσο μια αλλόκοτη συμμετοχή του αναγνώστη στην εμπειρία του αυτόπτη. Ακόμα και η 3η Σεπτεμβρίου μπορεί να ακουστεί σαν εκμυστήρευση στο μέλλον: «Ξυπνήσαμε στις 2 από τους αλαλαγμούς. Στο φως του φεγγαριού μπορέσαμε να διακρίνουμε τον λαό που κρατούσε φανάρια και ήταν έτοιμος να ορμήσει. Αμπαρώσαμε τις πόρτες [...]. Είχαν μαζευτεί πολλοί βουνίσιοι, αρματωμένοι, με ύποπτη όψη. Εμοιαζαν πιο πολύ με ληστές. Ο βασιλιάς υπέγραψε το επόμενο μεσημέρι. Οι περισσότεροι δεν είχαν ιδέα τι θα πει Σύνταγμα. Το πράγμα υποκινήθηκε από τον συνταγματάρχη Καλλέργη, συνεννοημένο με τον Αγγλο πρεσβευτή».

Το 1862, ο Οθων εκπίπτει. Δεν αργεί να εμφανιστεί ένας νοσταλγικός παρελθοντισμός. Ο Γεώργιος στέλνει στην Αμαλία λουλούδια από τον Βασιλικό Κήπο. Ενα άρθρο του Τρικούπη (1874) αφορά την ακεραιότητα του παλιού μονάρχη. Ο Βούλγαρης και ο Δεληγιώργης μιλούν για τα μεγάλα του προτερήματα. Υπάρχει ένα ρεύμα μετανοημένων, ένας διάχυτος Οθωνισμός. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου, χρόνια αργότερα, γράφει ένα τρυφερό βιβλίο, ποιητικό χρονικό για τη ρομαντική δυναστεία. Δεκαεπτά εξεγέρσεις, λάθη, συνωμοσίες (η αγγλική πρεσβεία εξασφαλίζει ακόμα και το ιατρικό πιστοποιητικό του Οθωνα!), άγνοια του τόπου (διαχείριση της αταξίας με νόμους), δισταγμοί για την εξέλιξη της μοναρχίας, και μάλιστα με οπαδούς τον Μαυροκορδάτο και τον Κολοκοτρώνη («πρώτα να μάθουμε τραγούδι και μετά να τραγουδήσουμε»), ο απών διάδοχος, οι χιλιάδες που περίμεναν δημόσιες θέσεις. «Παραλάβαμε απ' τον Οθωνα την Αθήνα, και την κάναμε μια πόλη, οποιαδήποτε», λέει ο Παπαντωνίου. Θυμάμαι κάποιον καθηγητή μου στη Νομική: «Το «Διάταγμα Περί Νομαρχών» (1845) είναι η ωραιότερη σελίδα της πολιτικής μας φιλολογίας!». Οι απροσάρμοστοι νεοέλληνες, που δεν έκαναν τη χάρη στον δικό τους Καποδίστρια, ήταν αδύνατον να συνομολογήσουν σε έναν ξένο.